گیاهان دارویی آیورودایی

برگرفته از کتاب سلامتی کامل اثر دیپاک چوپرا
خلاصه نویسی و تنظیم: شهلا قاسمیان دستجردی

در شماره های گذشته مجله دانش یوگا به بررسی سه دوشای واتا، پیتا، کافا پرداختیم و توضیح دادیم چطور می‌توان بین دوشاها از طریق تغذیه و ورزش و برنامۀ روزانۀ منظم تعادل برقرار کرد. همچنین روش‌های درمانی آیورودایی از قبیل پانچاکارما، آبهیانجا ماساژ، رایحه‌درمانی، موسیقی‌درمانی را بررسی نمودیم. این قسمت به یکی دیگر از روش‌های درمانی آیورودا، یعنی درمان از طریق گیاهان دارویی، اختصاص دارد. با ما همراه باشید.
گیاهان دارویی سهم بسیار بزرگی در طب آیورودایی دارند. در آیورودا هزاران گیاه دارویی تجویز شده است و پزشکان آیورودایی همواره به‌عنوان بخش ثابتی از درمان، این گیاهان را به بیماران خود توصیه می‌کنند. این بدان خاطر است که اثر گیاهان دارویی، بر خلاف داروهای صنعتی، کلی‌تر و ملایم‌تر است. ساده‌ترین راه برای بررسی گیاهان دارویی آن است که آن‌ها را به‌عنوان غذاهای مقوی و مغذی در نظر آوریم.
 یکی از روش‌های سنتی برای دسته‌بندی گیاهان دارویی تفکیک آن‌ها بر اساس مزه‌های شیرین، ترش، شور، تلخ، تند، گس است (که در قسمت‌های قبلی راجع به آن‌ها و تأثیرات‌شان در متعادل‌سازی دوشاها صحبت کردیم). با وجود این، کارایی گیاهان دارویی در عمل بسیار مؤثرتر می‌شود. گیاه دارویی تلخ مثل گنه‌گنه می‌تواند میزان پیتا را به سرعت کاهش دهد و برای پایین آوردن تب و التهاب مفید واقع شود و یا نوعی فلفل قرمز می‌تواند ضمن کاهش دادن کافا اخلاط اضافی را تخلیه نماید. ادویه قابضی مثل زردچوبه می‌تواند در عرض چند دقیقه بلغم ناشی از گلودرد را خشک کند. استفاده از گیاهان دارویی در غذا ایمن‌ترین شیوۀ مصرف آن‌هاست.
برای درمان بیماری‌ها، گیاهان دارویی قوی‌تری مورد استفاده قرار می‌گیرند که باید با تجویز پزشک مصرف شوند. در کلینیک‌های آیورودایی برای هر بیماری گیاه دارویی خاصی تجویز می‌شود. همچنین با توجه به اینکه گیاهان دارویی از تمامی قسمت‌های گیاه تهیه می‌شوند احتمال بروز عوارض جانبی کاهش می‌یابد. علت این امر آن است که در هر گیاه، همراه با اجزاء فعال آن، مواد شیمیایی دیگری قرار گرفته که همچون سپری از عوارض جانبی زیان‌آور جلوگیری می‌کنند. به عبارت دیگر، در طب آیورودایی تمام گیاه، بخشی از داروخانۀ طبیعت است.
متون آیورودایی فهرستی از گیاهان دارویی و مواد معدنی را ارائه می‌دهند که از ردۀ «رازایاناها» هستند و به تنهایی یا به صورت ترکیبی به کار می‌روند و برای ازدیاد عمر تجویز می‌گردند. رازایاناها اکسیر جوانی نیستند، بلکه حافظۀ از دست رفتۀ سلول‌ها را ترمیم می‌کنند. هر گیاه دارویی بسته‌ای از ارتعاشات است که به ویژه با ارتعاشات خاصی از سلول‌های بدن هماهنگ است. به‌عنوان مثال، کبد از دسته‌ای ارتعاش خاص در سطح کوانتومی تشکیل شده است. هر زمان که در توالی صحیح این ارتعاشات خللی ایجاد شود کبد دچار اختلال می‌گردد. به گفته آیورودا، گیاه دارویی خاصی، دقیقاً با همان توالی ارتعاشات، وجود دارد که وقتی مصرف شود عملکرد کبد را مجدداً به نظم صحیح خود باز می‌گرداند.
رازایاناها با غذاهای هندی پیوند تنگاتنگی دارند. غذاهای هندی ادویه‌هایی با شش طعم دارند و از این‌رو غذاهای کاملی برای ایجاد تعادل بین دوشاها محسوب می‌شوند. برای هر کس که به گیاهان دارویی علاقه‌مند باشد آشنایی با رازایاناها نه فقط بسیار مسحور کننده است، بلکه پیچیده هم هست. داروهای بسیاری وجود دارند که گفته می‌شود نیروی جوانی را دوباره به بدن بازمی‌گردانند. در این میان آنچه که به طب امروزی نیز راه یافته عبارت‌اند از:
* جینسینگ و شیرین‌بیان برای تعادل واتا.
 * صبر زرد، ریشۀ کامفری، زعفران برای تعادل پیتا.
 * چای زنجبیل و عسل برای تعادل کافا.
بعد از چندین سال تحقیق و آزمایش بر این اعتقادیم که رازایاناها بسیار ارزشمند هستند. طی تحقیقات خود به چند فرمول اساسی دست یافته‌ایم که از روی دستورالعمل‌های متون هند باستان بازآفرینی شده‌اند. از آنجا که هزاران سال است که رازایاناها توسط پزشکان آیورودایی، برای تقویت بنیه و انرژی بدن، تجویز می‌شوند، لذا ما تحقیقات علمی خود را فقط در زمینۀ شفابخشی این ترکیبات گیاهی آغاز کردیم.

 یکی از معروف‌ترین رازایاناها «چیاوان پراش» است که از نوعی انگور هندی گرفته می‌شود. میوۀ این درخت، غنی‌ترین منبع ویتامین C است. این رازایانا برای تقویت قلب، ریه‌ها، خون، بافت‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شده است. یکی دیگر از رازایاناها «براهمی رازایانا» نام دارد که از گیاهی به نام «گوتوکولا» گرفته می‌شود. از این رازایانا به طور سنتی برای تقویت مغز و دستگاه عصبی استفاده می‌شود و می‌گویند تأثیر آرامش‌بخش و هوشیارکننده دارد.
تحقیق بر روی رازایاناها نشان می‌دهد که این گیاهان دارویی، به واسطۀ تأثیرات سودمندی که بر لخته‌شدن خون و جلوگیری از بروز سرطان دارند، می‌توانند پیش‌روی جنبه‌های مختلف فرآیند پیری را کند سازند. همچنین پژوهش‌های اولیه حاکی از آن است که رازایاناها گاهی می‌توانند در نقش جاروکننده‌های مواد شیمیایی آزاد عمل کنند و از این طریق تأثیر مثبت و بازدارنده‌ای بر روند پیری و بیماری‌ها بر جای گذارند.