تغذیه برای تعادل کامل

برگرفته از کتاب" سلامتی کامل" دکتر دیپاک چوپرا

خلاصه نویسی و تنظیم: شهلا قاسمیان دستجردی

در قسمت گذشته راه‌های مختلف ایجاد تعادل بین دوشاها را  به‌طور کلی بیان کردیم. حال می‌خواهیم به متعادل‌سازی بدن از طریق تغذیه و نقش تغذیه در تعادل بخشیدن به دوشاها بپردازیم.

در آیورودا به هنگام بحث راجع به برنامۀ غذایی متوازن، هیچ حرفی از چربی‌ها، هیدروکربن‌ها، پروتئین‌ها، کالری‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌ها به میان نمی‌آید. مواد غذایی از طریق قوۀ ادراک ما مورد شناسایی قرار می‌گیرند. ما نمی‌توانیم وجود ویتامین‌ها را در یک لیوان آب‌پرتقال تشخیص دهیم ولی می‌توانیم مزۀ ترش یا شیرین آن را حس کنیم. اصول تغذیۀ آیورودایی بر اساس همین اطلاعات عمل کرده و به  ما کمک می‌کند به طور طبیعی و با راهنمایی غرایز خود، رژیم غذایی متوازنی برای خود برگزینیم.

ارتباط غذا با دوشاها مطالب زیادی را روشن می سازد، زیرا حاوی گوناهای مختلف (سنگینی و سبکی، خشکی و چربی، گرمی و سردی) می‌باشد. اما اطلاعات اصلی در طعم غذاها نهفته است. آیورودا شش طعم یا «راسا» که عبارتند از شیرینی، ترشی، شوری، تلخی، تندی و گسی را در غذاها می‌شناسد. از نظر آیورودا، در هر وعده از رژیم غذایی متوازن باید هر شش مزه وجود داشته باشند.

از طعم غذا برای متعادل کردن دوشای نامتوازن نیز می‌توان استفاده کرد. چراکه هر دوشا در جستجوی مزه‌ای است که بتواند آنرا به حالت تعادل درآورد. سه دوشای اصلی با مزه‌های زیر متعادل می‌شوند:

واتا با مزه‌های شور، ترش و شیرین متعادل می‌شود.

پیتا با مزه‌های تلخ، شیرین و گس متعادل می‌شود.

کافا با مزه‌های تند، تلخ و گس متعادل می‌شود.

این اطلاعات بنیادی، دریچه‌ای از آگاهی را به روی ما می‌گشاید و  با ما می‌گوید بر اساس تیپ بدنی خود چه غذاهایی باید مصرف کنیم. نوع بدن هر کس، بهترین راهنما برای انتخاب غذای مناسب اوست. اطلاعات زیر بیانگر این نکته‌اند که هر دوشا با چه کیفیات و مزه‌هایی افزایش یافته و با کدام کیفیات و مزه‌ها متعادل می‌شود:

تشدید کنندۀ واتا: سبکی، خشکی، سردی، تندی، تلخی ، گسی.

متعادل کنندۀ واتا: سنگینی، چربی، گرمی، شیرینی، ترشی، شوری.

تشدید کنندۀ پیتا: گرمی، سبکی، چربی، تندی، ترشی، شوری.

متعادل کنندۀ پیتا: سردی، سنگینی، خشکی، شیرینی، تلخی، گسی.

تشدید کنندۀ کافا: سنگینی، چربی، سردی، شیرینی، ترشی، شوری.

متعادل کنندۀ کافا: سبکی، خشکی، گرمی، تندی، تلخی، گسی.

برای رسیدن به تعادل باید خوراکی‌هایی مصرف کنیم که دوشای غالب ما را متعادل سازد. مثلا اگر از تیپ واتای خالص هستید باید رژیم متعادل کنندۀ واتا را در پیش گیرید. تیپ‌های دودوشایی باید سعی کنند هر دو دوشا را با هم به تعادل در آورند. تیپ‌های سه دوشایی می‌توانند از مواد متعادل کنندۀ هر سه دوشا به میزان لازم مصرف نمایند. اگر نتوانستید تصمیم بگیرید کدام دوشایتان را باید تسکین بدهید، ببینید به طور طبیعی طعم چه غذاهایی احساس سلامتی و توازن را در شما بوجود می‌آورد.

رژیم غذایی‌تان را طبق فصول سال تنظیم کنید. تغییر فصل، تغییرات معینی را در محتوای غذاها طلب می‌کند. برای مثال حتی اگر از تیپ قوی پیتا هستید، زمستان نباید نوشیدنی سرد بنوشید.

واتا باید رژیم غذایی گرم و نسبتاً چرب و سنگینی همراه با مزه‌های شور، ترش و شیرین انتخاب کند واتا دوشایی خشک و سرد است. به همین دلیل غذاهای گرم و مقوی مثل سوپ، نان گرم و تازه، کیک میوه و لبنیات، واتا را متعادل ساخته و تسکین می‌دهد. واتا دارای گوارشی نامنظم است. بنابراین بهتر است غذاهای نرم و پخته شده مصرف کند. نظم در ساعات معین وعده‌های غذایی نیز به تعادل واتا کمک می‌کند. زیرا واتا گرایش به بی‌نظمی دارد. صرف صبحانه‌ای کامل و مقوی باعث می‌شود واتا در کل روز احساس شادمانی و آرامش کند. مزه‌های تند به هیچوجه با واتا سازگار نیست. پس تا حد امکان باید از خوردن ادویه‌جات دوری کند. نوشیدنی‌های گرم برای تسکین و متعادل ساختن واتا بسیار مفیدند. در مورد مزۀ شیرین بهتر است از شیرین کننده‌های طبیعی کمک بگیرند. زیرا مصرف قند و شکر موجب بی‌قراری واتا می‌گردد. همۀ میوه‌های آبدار و شیرین برای واتاها خوب هستند. سالادهای سرد و خشک و موادی مثل کاهو باعث تشدید دوشای واتا می‌گردند. پس بهتر است از سالادهای پخته شده و آب‌پز یا بخارپز استفاده کنند.

برخی از مواد خوراکی متعادل کننده و مفید برای واتا عبارتند از: مارچوبه، سیر و پیاز پخته شده، چغندر، هویج، خیار، لوبیا سبز، سیب‌زمینی، انواع ترب، شلغم، زردآلو، انگور، انبه، هندوانه، موز، هلو، آناناس، خرما، کشمش، انجیر، نارگیل، توت، برنج، گندم، لبنیات، نخود، لوبیا، دال‌عدس، دانه‌های روغنی بخصوص بادام، زنجبیل، ریحان، برگ‌بو، هل، دارچین، آویشن، میخک، رازیانه، گوشت مرغ و گوشت‌های دریایی به مقدار کم.
پیتا به طور طبیعی، با دستگاه گوارش قدرتمندی به دنیا می‌آید که اگر دچار اختلال نشود به همین وضع باقی می‌ماند. آن‌ها بیش از تیپ‌های واتا و کافا قادرند از هر چیز به مقدار کم مصرف کنند. بنابراین باید مواظب باشند از مصرف نادرست مواد غذایی در طی روز اجتناب ورزند. شایع‌ترین عوامل عدم تعادل پیتا، استفاده از نمک زیاد، زیاده‌روی در مصرف ترشی و غذاهای ادویه‌دار و پرخوری است. پیتا که تنها دوشای داغ است همواره خواهان غذاهای سرد است. بهترین غذا برای تیپ پیتا، در فصل تابستان، غذاهای خنک و نیروزا است که بهتر است با مقدار کمی نمک، چربی و ادویه‌جات مصرف شوند. زیرا همگی اینها حرارت‌زا هستند. پیتای اضافی، بدن را خیلی ترش می‌کند و معمولاً برای مقابله با آن باید از خوردن ترشی‌ها، ماست، خامۀ ترش و پنیر اجتناب کرد.

برخی از مواد خوراکی متعادل کننده و مفید برای پیتا عبارتند از: مارچوبه، کاهو، گل‌کلم، کلم بروکلی، نخود، کرفس، آووکادو، انگور، جوانه‌ها، خیار، لوبیا سبز، سیب، هندوانه، پرتقال، گیلاس، گلابی، آناناس، انجیر، کشمش، آلو، انبه، جو، گندم، برنج، کره، سفیدۀ تخم‌مرغ، بستنی، شیر، گوشت مرغ و میگو و بوقلمون، لپه، سویا، نارگیل، زیتون، تخمۀ آفتابگردان، تخمۀ کدو، شوید، گشنیز، رازیانه، زعفران، زردچوبه، نعناع، دارچین، زیره سبز.
کافا دوشایی است که تأثیر غذا بر روی آن کند و آهسته صورت می‌گیرد. اما فرد به مرور زمان با زیاده‌روی در خوردن غذاهای شیرین و سنگین دچار عدم تعادل می‌گردد. برای اینگونه تیپ‌ها، هر چیزی که احساس سبکی را افزایش دهد مفید و سودمند است. از جمله صبحانه و شام مختصر و سبک. غذاهای پخته همراه با سبزیجات خام. خوردن غذاهای ادویه‌دار باعث بهبود عمل هضم و ایجاد گرما در بدن کافاها می‌شود و مواد غذایی تلخ و گس نیز کافا را در مهار اشتهای زیادش یاری می‌کند. کافاها نیز مانند واتاها باید از خوردن غذاهای سرد دوری کنند با این تفاوت که واتاها باید از سردی و خشکی دوری نمایند ولی کافاها باید از سردی و رطوبت اجتناب ورزند. به همین دلیل غذاهای خشک مانند کبابی و تنوری از آب‌پز و بخارپز شده برای‌شان مفیدتر است.

برخی از مواد خوراکی متعادل کننده و مفید برای کافا عبارتند از: مارچوبه، سبزیجات خام، کاهو، چغندر، پیاز، نخود، کلم، گل‌کلم، کرفس، بادمجان، سیر، سیب، زردآلو، برگه‌های خشک آلو و انجیر، کشمش، عسل، گلابی، انار، زغال‌اخته، جو، گندم سیاه، ذرت، شیر کم‌چرب، گوشت قرمز، مرغ و میگو به مقدار کم، حبوبات به جز لوبیا قرمز، بادام، آفتابگردان، تخم کدو، ادویه‌جات بخصوص زنجبیل.
در قسمت بعدی در مورد طعم‌ها و تأثیرات‌شان بر دوشاها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
ادامه دارد...