رژیم غذایی یک یوگی از نگاه سوامی شیواناندا چیست؟

برگردان: مهدخت پریشان‌زاده

دکتر سوامی شیواناندا (1963-1887) از جمله اساتید بزرگ یوگاست که حدود سیصد جلد کتاب در خصوص یوگا و سلامتی جسم و ذهن نوشته است. او در هر فصل از کتاب 14درس راجایوگا خود به تعدادی سؤال پاسخ می‌دهد. ما در این مطلب قصد داریم به پاسخ وی به آن دسته از سؤالاتی که به تغذیۀ یوگایی مربوط می‌شوند بپردازیم. ابتدا 10 سؤالی که در این زمینه از سوامی شیواناندا پرسیده شده است را می‌آوریم و در ادامه، دیدگاه‌ وی، که به نوعی پاسخ سؤالات مخاطبان است، می‌آید.

1- غذا چه تأثیری بر وضعیت سلامتی انسان‌ها دارد؟
2-  یک پرتوجوی یوگا چه نوع رژیم غذایی باید داشته باشد؟
3- از چه نوع غذاهایی باید پرهیز کرد؟
4-  چند غذای ساتویک و راجاسیک و تاماسیک را نام ببرید.
5-  کدام مواد غذایی برای تمرینات یوگا سودمند هستند؟
6-  یک رژیم غذایی متعادل چیست؟ و چگونه می‌توانیم هضم خوبی داشته باشیم؟
7- از کجا بفهمیم کدام غذاها ساتویک یا راجاسیک یا تاماسیک هستند؟
8-  چرا باید غذا بخوریم؟
9-  تأثیرات مخرب گوشت
خوردن چیست؟
10-  چرا نباید شکم‌ را با غذا پر کنیم؟

و اینک‌ پاسخ‌های سوامی شیواناندا:رژیم یوگایی

 یک رژیم غذایی که همه چیزش برای تمرینات یوگا و پیشرفت معنوی سودمند باشد را رژیم غذایی یوگایی می‌گویند. رژیم غذایی ارتباط نزدیکی با ذهن دارد. ذهن از ظریف‌ترین قسمت و جوهرۀ غذاها
شکل می‌گیرد.

تأثیر غذا

یک فرد، با دقت در انتخاب غذاهای برگزیده و ناب، از لحاظ طبیعت درونی نیز پاک و پالوده می‌شود. پالایش طبیعتِ درون، باعث می‌شود شخص به یاد خود و خودشناسی بیفتد. غذا نقش مهمی در تمرینات مدیتیشن دارد.
غذاهای مختلف، تأثیرات متفاوتی بر قسمت‌های مختلف مغز دارند. برای انجام مدیتیشن باید غذاهای سبک و مغذی و ساتویک مصرف کرد.
رژیم غذایی به‌طور کلی بر سه نوع است: رژیم غذایی ساتویک، رژیم غذایی راجاسیک، رژیم غذایی تاماسیک.

کیفیت غذا در رژیم غذایی ساتویک

شیر، جو، خرما، میوه‌ها، سبزیجات، گندم، کره، عسل، بادام همگی موادغذایی ساتویک هستند. این‌ها ذهن را خالص و آرام می‌کنند. ماهی، تخم‌مرغ، گوشت، چیلی‌ها، آنغوزه مواد غذایی راجاسیک هستند و باعث بروز هیجانات می‌گردند. گوشت گاو، شراب، سیر، پیاز مواد غذایی تاماسیک هستند که ذهن را پر از خشم و تاریکی و سکون می‌کنند.
یک یوگی باید از مصرف موادی که بر تمرینات یوگا اثرات نامناسب دارد اجتناب کند.

انتخاب رژیم غذایی

یک یوگی باید از مصرف خردل، شوری، تندی، غذاهای پرادویه و تند، آنغوزه، رژیم‌های لاغری خودداری نماید. ترکیبی از برنج جوشیده و گی (روغن حیوانی) برای تمرینات یوگا مناسب است. شیربرنج، که در هند چارو1 نامیده می‌شود، برای تمرینات یوگا بسیار سودمند است. چارو مخلوطی از برنج جوشیده با گی، شکر سفید و شیر است.
غریزه و صدای درونت تو را راهنمایی می‌کند که چه چیزهایی را به‌عنوان مواد غذایی موردنیازت انتخاب کنی. تو خودت بهترین کسی هستی که می‌توانی یک رژیم غذایی ساتویک را که با مزاج و طبیعتت سازگار باشد، انتخاب کنی.
یک رژیم غذایی باید طوری باشد که کارآمدی فیزیکی و وضعیت سلامتی و قوای ذهنی فرد را حفظ نماید. تندرستی و سلامتی انسان وابسته به تغذیۀ خوب و مناسب است.

دانش تغذیه‌ای

بیماری‌های مختلف روده‌ای و امعائی، افزایش حساسیت و مستعد شدن بدن برای ابتلا به بیماری‌هایی نظیر بیماری‌های عفونی و مسری، کمبود انرژی و قدرت بقا، نرمی استخوان، کمبود ویتامین ث، کم‌خونی و فقر آهن، بری‌بری، و ... همگی می‌تواند ناشی از تغذیۀ نامناسب باشد.  
برخورداری از دانش تغذیه‌ای برای هر کسی که بخواهد از شرایط فیزیکی و ذهنی خوب و سلامتی مطلوب و استاندارد بالایی از توانایی و انرژی حیاتی بهره‌مند باشد، لازم است.
شیر خود به‌تنهایی یک غذای کامل است. یک غذای خوب و متعادل که برای یوگی‌ها در حین تمرینات تنفسی پرانایاما، بسیار ایدئال است.
کره و شکر برای تمرین کنندۀ پرانایاما بسیار مفید است؛ چرا که سیستم بدن را خنک می‌کنند. شیر نباید به دمای جوش برسد، باید به‌محض اینکه گرم شد از روی آتش برداشته شود. جوشیده شدن بیش از حد، موجب از بین رفتن ویتامین‌های شیر می‌شود و در رژیم غذایی بی‌فایده خواهد بود.

جویدن هل زرد هم برای سلامتی بسیار مفید است.

نکاتی که باید به آن‌ها توجه داشته باشید:
1- رژیم غذایی‌تان را به‌طور ناگهانی تغییر ندهید. بگذارید تغییرات به آهستگی و به مرور زمان اتفاق بیفتد.
2- غذا را خوب بجوید. غذای خوب جویده شده به‌راحتی هضم و جذب و با سیستم بدن‌ سازگار می‌شود.
3- آنچه برای بدن لازم است، یک رژیم غذایی متعادل است نه فقط یک رژیم غذایی مغذی و پر و پیمان.
4- رژیم‌های غذایی چرب و مغذی را رها کنید. چرا که باعث بیماری‌های کبد و کلیه و پانکراس می‌شود.
5- شما همان چیزی هستید که می‌خورید.
6- افراد پرخور و شکم‌پرست و خوش‌گذران نمی‌توانند حتی خواب موفقیت در یوگا را ببینند.
7- کسی که رژیم غذایی متعادلی را در پیش گرفته و در رژیم غذایی‌اش ثابت‌قدم است می‌تواند یک یوگی باشد، نه کس دیگر.
8- نیمی از حجم شکم‌تان را با غذا و یک چهارمش را با آب پر کنید و بقیۀ حجم معده را برای بسط گاز نگه دارید. این یک رژیم غذایی متعادل است.
9-  یوگا را بلافاصله بعد از غذا و زمانی که گرسنه هستید، انجام ندهید.
10- قبل از شروع تمرین کمی شیر و کره میل کنید.

طبیعت مواد غذایی در رژیم غذایی ساتویک

غذاهایی که قوا، انرژی، سلامتی، مسرت را در ما بالا می‌برند و غذاهایی که خوشمزه، ملایم، شیرین، تأثیرگذار، مطبوع هستند، در واقع غذاهای ساتویک هستند.
غذاهایی که تلخ، ترش، شور، بیش از حد تند و پرادویه، خشک بوده و موجب درد و ناراحتی و بیماری می‌شوند، راجاسیک هستند.
غذاهایی که کهنه، بیات، بی‌مزه، فاسد، ناخالص هستند، تاماسیک هستند.
از مصرف مواد غذایی فاسد، بیات، تجزیه شده، غیربهداشتی، دو بارپخته و گرم شده، یک شب مانده، همچنین میوه‌های بیش از حد رسیده و یا نارسیده خودداری کنید. یک رژیم غذایی متعادل آن است که پروتئین‌، کربوهیدرات‌، چربی‌، املاح معدنی، و ... به نسبت صحیح در آن وجود داشته باشد.

خوردن برای زنده ماندن

کسی که زندگی می‌کند تا فقط  بخورد یک گناهکار است. اما کسی که می‌خورد تا زندگی کند به راستی یک انسان مقدس و یک یوگی واقعی است. غذا تنها برای حفظ حرارت بدن، تولید سلول‌های جدید، جبران فرسودگی و گسستگی بدن مورد نیاز است. در خوردن باید دیدگاهی طبیعی و ساده داشته باشید. کسی که مدیتیشن می‌کند به غذای خیلی کمی نیاز دارد.
صبح‌ها آب لیمو و عسل بخورید. این کار به شما سلامتی و انرژی خاصی می‌دهد و خون‌تان را تصفیه می‌کند. شب‌ها غذای سبک بخورید. یک فنجان شیر و تعدادی میوه کافی خواهد بود. در این‌صورت صبح زود قادر خواهید بود بیدار شوید و مدیتیشن کنید. شب‌ها برنج نخورید. غذاها و نوشیدنی‌های ساده، طبیعی، غیرمحرک، انرژی‌زا، بدون الکل باعث حفظ آرامش و پاکی ذهن می‌شود و به یوگی کمک می‌کند به هدفش از زندگی دست یابد.
رژیم میوه، یک رژیم غذایی بسیار مطلوب برای یک یوگی است. این رژیم اثر آرام‌بخش، ملایم و بی‌خطری بر بدن فرد می‌گذارد و دستگاه‌های مختلف بدن را پاک‌سازی می‌کند و به‌طور کلی رژیم غذایی بسیار مثبت و مفیدی است.

گوشت برای یوگی مضر است

گوشت برای حفظ سلامتی به هیچ عنوان لازم نیست، بلکه می‌تواند زیان‌آور هم باشد. مصرف گوشت باعث ایجاد کرم کدو و بروز بیماری‌های کلیوی می‌شود. طبق اصول و آموزه‌های یوگا، کشتن حیوانات برای تهیۀ غذا، گناه بزرگی محسوب می‌شود. کسانی که گوشت مصرف می‌کنند به‌خوبی نمی‌توانند ذهن‌شان را کنترل کنند.
توجه کنید که حیوان‌های گوشت‌خوار مثل ببر چقدر وحشی و درنده هستند، اما حیواناتی مثل گاو و فیل که برای بقا سبزیجات می‌خورند، چقدر ملایم و دلپذیرند.

نکات کلی

1- شب‌ها به پهلوی چپ بخوابید. این کار به هضم غذا کمک می‌کند.
2- بعد از خوردن غذا، 10 دقیقه در حالت واجرآسانا بنشینید. در این وضعیت، غذا بهتر هضم خواهد شد.
3- از خوردن روغن، باقلای سیاه، کشک ترش، مواد غذایی کبابی شده، کدو تنبل، چیلی‌ها، تمبرهندی پرهیز کنید.
4- شب‌ها شکم‌تان را بیش از اندازه پر نکنید. چرا که شکم پر باعث خواب زیاد می‌شود و موجب می‌گردد مدیتیشن صبحگاهی‌تان را از دست بدهید.
5- از نوشیدن چای و قهوۀ زیاد پرهیز کنید.
6- بر خوردن و نوشیدن‌تان مثل یک ارباب تسلط داشته باشید.  
7- به دنبال رژیم غذایی خاص و عجیب و غریبی نباشید.
8- بردۀ غذا و نوشیدنی نشوید.
9- در مورد رژیم غذایی‌تان سخت نگیرید. یک رژیم ساده و طبیعی داشته باشید.

منبع:
کتاب 14 درس راجایوگا، سوامی شیواناندا.