این قسمت به یکی از روش‌های درمانی آیورودایی به نام پانچاکارما اختصاص دارد. پانچاکارما در واقع یک روش آیورودایی برای پاکسازی و سم‌زدایی از بدن است که در 5 مرحله انجام می‌گیرد.
در سفر بی‌انتهای دانش درون، سه دوشا راهنمای مهمی هستند. آن‌ها ما را به دنیای درون، تنها جایی که خرد آدمی در همۀ اشکال، اندیشه‌ها، احساسات، تمایلات، آرزوها و اعتقادات می‌تواند تغییر یابد، رهنمون می‌سازند. قبلاً گفتیم که دوشاها همچون ایستگاه تغییر و تبدیل هستند؛ جایی که اندیشه‌ها مادیت می‌یابند. در ابتدا این امر غیرممکن به نظر می‌رسد زیرا ماده جامد است و پایدار، یعنی می‌توان آنرا مشاهده و لمس نمود، اندازه گرفت و وزن کرد؛ ولی اندیشه‌ها ناپایدار و نامرئی‌اند و نمی‌توان آن‌ها را دید و لمس نمود. این امر راه را برای آیورودا باز می‌کند که می‌گوید این فکرتان است که به شما این توانایی را می‌دهد که هر واکنشی نشان دهید.
یک ضرب‌المثل قدیمی هندی می‌گوید: «اگر می‌خواهی ببینی اندیشه‌های دیروزت چگونه بوده‌اند، به بدن امروزت بنگر و اگر می‌خواهی دریابی فردا چگونه خواهی بود، به اندیشه‌های امروزت نگاه کن.»
به راستی هر نوع سرخوردگی و شکست باید خود را به شکل فیزیکی نشان دهد. زیرا همۀ اندیشه‌های ما به ترکیبات شیمیایی بدل می‌گردند. وقتی شاد هستید ترکیبات شیمیایی مغز به سراسر بدن‌تان سفر می‌کنند و شادی شما را به همۀ سلول‌هایتان خبر می‌دهند. وقتی آن‌ها این پیام را می‌شنوند به نوبۀ خود شاد می‌گردند، یعنی با بهبود بخشیدن به فعل و انفعالات شیمیایی درون، به گونه‌ای مؤثر به انجام وظایف خود مشغول می‌شوند.
از طرف دیگر، اگر غمگین و افسرده باشید همه‌چیز برعکس خواهد شد. ناراحتی شما به شکل شیمیایی به هر سلول منتقل می‌گردد و به عنوان مثال باعث قلب درد می‌شود یا سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند. هر چیزی که فکر می‌کنیم و انجام می‌دهیم از درون ذهن‌مان سرچشمه می‌گیرد، سپس می‌جوشد، بالا می‌آید و در سطح زندگی جاری می‌گردد. آیورودا محیط طبیعی و زیبا را برای کسب سلامتی توصیه می‌کند. حواس پنج‌گانۀ انسان دائماً پیام‌هایی را به بدن ما ارسال می‌کنند. هر پیام با وارد شدن به مخزن علائم، اصوات، بوها، مزه‌ها و ... موجب سوخت و ساز در بدن ما می‌شود.
آیورودا روش‌های گوناگونی از جمله پانچاکارما، رایحه‌درمانی، موسیقی‌درمانی و ... برای شفا ارائه می‌دهد. برخی از این روش‌ها ترجیحاً باید در کلینیک‌های آیورودایی و تحت نظر پزشک و کارشناس آیورودا انجام شوند، ولی برخی را می‌توان به صورت درمان خانگی نیز به کار برد.
یکی از این روش‌ها پانچاکارما یا تصفیۀ بدن است. در متون قدیمی هند، پانچاکارما روش درمان فصلی معرفی شده است که باعث ایجاد تعادل در بدن در سراسر سال می‌شود. پانچاکارما به معنی «اعمال پنج‌گانه» است و برای هر نوع تیپ بدنی خاص شامل مراحلی است که باید به مدت یک هفته و تحت نظارت دقیق انجام گیرد. این مراحل از این قرارند:
روغن (اسنی هانا): بیمار در این مرحله مقداری روغن گی (کره تصفیه شده)، یا برخی روغن‌های گیاهی دارویی را در چند روز متوالی به هنگام صبح می‌خورد تا دوشاها را تضعیف کند و عمل گوارش را به حداقل برساند (در اصطلاح آیورودا، بیمار در این مرحله، آگنی یا آتش گوارشی را موقتاً خاموش می‌کند).
ملین (ویرچانا): در این مرحله، بیمار به منظور پاک کردن روده‌ها، کاهش دادن پیتا و همچنین پایین آوردن آتش گوارشی، یک مادۀ ملین
مصرف می‌کند.
ماساژ با روغن (آبهیانجا): تکنسین‌ها ماساژ کامل بدن با روغن را (که شخص باید آن را در منزل به طور مرتب دوبار در روز انجام دهد) انجام می‌دهند. روغن مزبور بر حسب نوع بدن، به گیاهان مختلفی آغشته می‌گردد. ماساژ باید با فشار بیشتری انجام گیرد تا جلوی افزایش دوشاها را بگیرد و آن‌ها را مستقیماً به طرف ارگان‌های دفعی بدن (غدد تعریق، دستگاه دفع ادرار و غیره) هدایت کند. در این مرحله غیر از ماساژ، کار درمانی دیگری به نام «شیرودهارا» انجام می‌گیرد و در طی آن، روغن کنجد بر روی پیشانی بیمار ریخته می‌شود تا موجب آرامش سیستم عصبی او گشته و «پراناواتا» که دوشای فرعی وابسته به واتاست (کنترل اصلی مغز بر عهدۀ آن است) را متعادل گرداند. (در انتهای مطلب این روش به طور کامل شرح داده خواهد شد.)
تعریق (سویدانا): در این مرحله بیمار در معرض بخور گیاهی قرار داده می‌شود تا از طریق غدد عرقی خود ناپاکی‌ها و سموم را از بدن خارج سازد.
استنشاق (ناسیا): روغن‌های گیاهی آیورودایی یا معجون‌های گیاهی که در این مرحله استنشاق می‌شوند مجاری بینی را باز می‌کنند، بلغم اضافی را از بین می‌برند و موجب کاهش کافای اندوخته شده
در سر می‌شوند.
آیورودا، انجام پانچاکارما را به صورت فصلی، برای همۀ اشخاص چه سالم و چه بیمار لازم می‌داند. بهترین حالت 3 بار در سال، و ترجیحاً در آغاز فصل‌های بهار، پاییز و زمستان است. در مورد افراد بیمار (هر نوع بیماری) بستری شدن در یک کلینیک آیورودایی به مدت یک هفته توصیه می‌شود. افراد سالم می‌توانند آن را به صورت سرپایی و با مراجعه به متخصصین آیورودا یا در منزل انجام دهند.
آبهیانجا
از میان 5 مرحله‌ای که در پانچاکارما شرح داده شد، تنها مرحلۀ آبهیانجا یعنی ماساژ با روغن است که می‌توان آنرا در منزل و به‌صورت روزانه انجام داد. بقیۀ 4 مرحله باید در کلینیک آیورودایی و زیر نظر متخصص انجام شود. در ادامه توضیحات بیشتری در خصوص آبهیانجا داده می‌شود.
برای آبهیانجا تنها به یک‌چهارم فنجان روغن گرم نیاز داریم. روغن کنجد تصفیه شده‌ای که در فروشگاه‌های مواد غذایی و بهداشتی یافت می‌شود مد نظر ماست. تیپ‌های پیتا می‌توانند از روغن نارگیل که تأثیر خنک کننده‌ای بر بدن دارد، استفاده نمایند. روغن کنجد هر 3 دوشا را آرام می‌کند، اما اگر موجب تحریک پوستتان می‌شود، می‌توانید به جای آن از روغن زیتون تصفیه شده استفاده نمایید.
3 یا 4 قاشق غذاخوری از روغن را در یک فنجان پلاستیکی شفاف یا یک بطری کوچک بریزید و آنرا درون یک کاسه آب جوش قرار دهید. یکی دو دقیقه بعد درجه حرارت روغن به درجه حرارت پوست بدن می‌رسد. بهترین محل برای انجام ماساژ حمام است. می‌توانید پارچه یا حوله‌ای کف حمام پهن کنید و روی چهارپایه‌ای بنشینید و عمل ماساژ را انجام دهید.
ماساژ را از سر شروع کنید. یک قاشق غذاخوری روغن گرم را روی پوست سرتان بریزید و آنرا با کف دست (نه با انگشتان) ماساژ دهید. بعد به صورت و گوش‌ها بپردازید و آن‌ها را خیلی آرام ماساژ دهید. ماساژ ملایم شقیقه‌ها و پشت گوش‌ها به‌خصوص برای تسکین دوشای واتا بسیار مفید است. کمی روغن در کف دست‌ها بریزید و گردن‌تان را ماساژ دهید و پس از آن شانه‌ها را ماساژ دهید. (برای این کار از انگشتان و کف دست کمک بگیرید.)
بازوها را محکم ماساژ دهید؛ کتف‌ها و آرنج‌ها را با حرکات دایره‌وار و استخوان‌های دراز، را با حرکات بالا و پایین و عقب و جلو ماساژ دهید. دقت داشته باشید که وقتی به تنه رسیدید آنرا خیلی محکم ماساژ ندهید. در ماساژ قفسۀ سینه و شکم از حرکات آرام و دایره‌وار استفاده کنید. آیورودا توصیه می‌کند حرکات دایره‌وار در جهت حرکت عقربه‌های ساعت باشند. (چون چاکراها همواره در جهت حرکت عقربه‌های ساعت حرکت می‌کنند.) در ماساژ جناغ سینه، از حرکت بالا و پایین استفاده کنید.
مقدار کمی روغن در کف دست‌ها بریزید و سعی کنید با حرکات بالا و پایین، ناحیۀ پشت تنه و ستون فقرات را ماساژ دهید. پاها را همچون بازوها محکم ماساژ دهید. مچ پاها و زانوان را با حرکت چرخشی و استخوان‌های دراز را با حرکات بالا و پایین.
با روغنِ باقی مانده، کف پاها را به شدت ماساژ دهید. پنجۀ پا را با انگشتان و بقیۀ نقاط پا را با کف دست مالش دهید.
باقی ماندن یک لایۀ نازک از روغن کنجد بر بدن، برای حفظ نرمی و لطافت پوست، تعادل واتا و همچنین گرم نگه داشتن ماهیچه‌ها در طول روز بسیار مؤثر است. بنابراین به جای استفاده از آب داغ بهتر است خود را با آب گرم و صابون بشویید. اگر دوست دارید موهایتان کمی براق‌تر شود می‌توانید مقدار کمی از روغن را روی سر خود باقی بگذارید.
انجام کامل آبهیانجا برای بعضی از افراد وقت‌گیر است. اما به دلیل سودمندی آن بهتر است به جای صرف‌نظر کردن از آن، ماساژ را کمی محدود و مختصر کنید. مهم‌ترین قسمت‌های بدن، سر و پاها هستند که باید ماساژ داده شوند. برای این کار فقط به 2 قاشق روغن نیاز دارید. یک قاشق غذاخوری روغن گرم را روی پوست سرتان بریزید و با کف دست و به طور چرخشی ماساژ دهید. پیشانی‌تان را با کف دست و از سویی به سوی دیگر ماساژ دهید. شقیقه‌ها را با حرکت ملایم و گوش‌ها را نیز بسیار آرام ماساژ دهید. سپس نوبت به پشت و جلوی گردن می‌رسد. دومین قاشق از روغن را برای ماساژ کف پاها مورد استفاده قرار دهید. پنجه‌های پا را با انگشتان و بقیۀ نقاط کف پا را با کف دست مالش دهید. چند دقیقه تأمل کنید تا روغن جذب شود و سپس حمام کنید.
قبل از حمام گرفتن، ماساژ سبک سراسر بدن با لایۀ نازکی از روغن کنجد (یا روغن نارگیل و زیتون)، موجب گرم شدن پوست و نرمی آن می‌گردد و روش خوبی برای متوازن کردن خشکی و سردی دوشای واتاست. بیماران واتایی می‌توانند هر روز صبح پیش از استحمام این کار را انجام دهند و شاهد اثرات معجزه‌آسای آن در کسب آرامش و شادی باشند. در حقیقت همۀ مردم از متعادل ساختن دوشای واتای خود در آغاز روز بهرۀ بسیار می‌برند. این کار باعث کاهش اضطراب و نگرانی
نیز می‌شود.
پوست بدن حاوی هزاران رشتۀ عصبی است که با همۀ نقاط بدن ارتباط دارند. علم همچنین آشکار نموده است که پوست یکی از تولید‌کننده‌های اصلی هورمون‌های غدد درون‌ریز است. از لحاظ علمی، ماساژ صبحگاهی از طریق تسکین دادن دو سیستم عمدۀ بدن، یعنی دستگاه عصبی و دستگاه غدد درون‌ریز، تأثیر خود را بر بدن بر جای می‌گذارد. تعجبی ندارد که در زمان‌های قدیم، بسیار به تمجید از آبهیانجا می‌پرداختند و معتقد بودند که انجام دادن آن موجب طراوت پوست، هماهنگی ماهیچه‌ها و زدودن ناپاکی‌ها و سموم از بدن می‌شود و نیروی جوانی را افزایش می‌دهد. ماساژ بدن، همچنین روش خوبی است که به سادگی جلوی شتاب حرکتی را در بامداد می‌گیرد، همان چیزی که از دیدگاه آیورودا اهمیت به‌سزایی دارد. افرادی که روز خود را با آرامش شروع می‌کنند، شانس زیادی برای دستیابی به تعادل کامل در کل روز خواهند داشت.
برای آشنایی با ماساژ آیورودا، این مقاله را از دست ندهید!
بر گرفته از کتاب سلامتی کامل دیپاک چوپرا
خلاصه‌نویسی و تنظیم: شهلا قاسمیان دستجردی