برگرفته از کتاب "سلامتی کامل" دکتر دیپاک چوپرا
خلاصه و تنظیم: شهلا قاسمیان دستجردی
در شماره‌های پیشین در مورد انواع دوشاها در بدن، نشانه‌ها وارتباط بین آنها به تفصیل سخن گفتیم. در این شماره قصد داریم توضیح دهیم خارج شدن از تعادل هر یک از دوشاها چه عواقبی را می‌تواند در بر داشته باشد و در اینگونه مواقع ما چطور می‌توانیم از خود را از پیامدهای ناخوشایند این اتفاق، دور نگه داریم.
باید بدانید پراکریتی یا طبع شما دو لبه دارد. می‌توانید خود را در بند و گرفتار آن بدانید یا می‌توانید از آن چیز یاد بگیرید و از آنچه سیستم بدنی‌تان می‌خواهد به شما بگوید استفاده کنید. طبع یا طبیعت پیتایی ممکن است شما را مستعد خصومت و کینه‌جویی کند یا طبیعت واتایی ممکن است روده‌های شما را حساس کند. اما هیچ چیز شما را مجبور به قبول زندگی پردغدغه که باعث شعله‌ور شدن پیتا یا خستگی مفرط واتا می‌شود نکرده است. با شناخت دوشاها و آشنایی با راهکارهای حل مساله در این موارد می‌توان در چهارچوب محدودیت‌هایی که طبیعت وجودیمان به ما داده است، آزاد باشیم.
نوع بدن شما بدین خاطر که با آن متولد شده‌اید تغییر نمی‌کند. اما در عین‌حال دوشاها دائما در حال تغییر و تحول هستند. هر وقت به کوهستان می‌نگرید، چیپس سیب‌زمینی می‌خورید، به موسیقی موتزارت گوش می‌کنید یا هر اندیشه و عمل دیگری انجام می‌دهید دوشاهای شما در حال تغییر هستند. کسی که ضربان قلبش به شدت می‌تپد بدون آنکه طبیعت اصلی‌اش را در نظر بگیریم دارای نوعی عکس‌العمل شدید واتایی است. طبیعت شما هر چه هست سعی کنید هر سه دوشا را به طور کامل تجربه کنید. برای اینکه در سلامت کامل باشیم هرکس باید بهترین چیزهایی که از هر دوشا می‌توان به‌دست آورد را تجربه نماید.
دوشاها وقتی در تعادل کامل قرار می‌گیرند ویژگی‌های زیر را از خود نشان می‌دهند:
واتا: خیال‌پرور، خلاق، حساس، خودجوش، انعطاف پذیر، شاد و پرنشاط
پیتا: روشنفکر، متفکر، مطمئن، متهور و با اعتماد به نفس
کافا: آرام، مهربان، دلیر، با محبت و سخاوتمند
اگر با کسی روبرو شوید که همۀ این کیفیات را با هم دارا باشد طبیعتا تحسین شما را بر می‌انگیزد. چنین شخصی هدیۀ طبیعت یعنی همان «تعادل کامل» را دریافت نموده است. تعادل کامل، بسیار نادر پدید می‌آید ولی غیرممکن نیست و دستیابی به آن برای همه امکان‌پذیر است.
شاید فکر کنید متعادل کردن دوشاها به این معنی است که از هر کدام باید مقداری مساوی در اختیار داشته باشیم. اما نه این یک اشتباه است. شما نمی‌توانید دوشاهایی که با آن متولد شده‌اید را تغییر دهید. ولی می‌توانید راهی برای متعادل کردن آنها پیدا کنید. آیورودا می‌گوید دوشاها را باید تا جایی که امکان دارد، به نقطۀ تعادل نزدیک کرد. نقطۀ تعادل، مرزی است بین افزایش و کاهش هر دوشا. بدن شما به طور طبیعی سعی در برقراری تعادل دارد اما از آنجا که دوشاها نسبت به عادات شما بسیار حساس هستند باید بیاموزید کاری نکنید از تعادل خارج شوند. به طور کلی باید بیشتر مراقب افزایش دوشاها باشید تا کاهش آنها. زیرا همین که شما یک تیپ بدنی مشخص دارید نشان می‌دهد مقدار زیادی از آن دوشا در شما وجود دارد. برای مثال فردی از تیپ واتا که ضعف گوارش در او پیشرفت کرده می‌تواند دچار کمبود پیتا تشخیص داده شود. اما نباید سعی کنیم پیتا را در او افزایش دهیم بلکه باید واتای او را به تعادل برسانیم.
اگر هر کدام از دوشاها از تعادل خارج گردند علائم زیر را بروز می دهند:
واتای نامتعادل: درد، تشنج، گرفتگی عضلانی، احساس سرما و لرز
پیتای نامتعادل: تورم، التهاب، تب، گرسنگی و تشنگی زیاد، سوزش معده یا داغی بدن
کافای نامتعادل: گرفتگی بینی، خروج خلط، سنگینی، افزایش آب در بدن، بی‌حالی و خواب زیاد
هر دوشا می تواند باعث بروز عارضه‌های مختلف باشد. مثلا یبوست که یکی از علائم مشخصۀ عدم تعادل واتاست، در بعضی موارد می‌تواند مربوط به عدم تعادل پیتا یا کافا باشد. بنابراین در خصوص بیماری‌های جدی حتما باید با متخصص آیورودا مشورت نمایید.
وقتی نشانه‌های بیماری خود به صورت مزمن درمی‌آیند، تشخیص بر اساس نوع بدن هنوز می‌تواند قابل استفاده باشد زیرا افراد واتا، پیتا و کافا مستعد اختلالات گوناگون فیزیکی و روحی خاصی هستند که این اختلالات عبارتند از:
نوع واتا: بی‌خوابی، یبوست مزمن، معدۀ عصبی، اضطراب و افسردگی، تشنج یا گرفتگی عضلانی، عوارض پیش از قاعدگی، رودۀ حساس، دردهای مزمن، فشار خون بالا، التهاب و درد مفاصل
نوع پیتا: جوش و دانه، جوش صورت، سوزش معده، زخم دستگاه گوارش، طاسی، ضعف دید چشم، پرخاش‌گری، خودآزاری، حملۀ قلبی.
نوع کافا: چاقی، گرفتگی سینوس‌ها، سرماخوردگی، آسم یا آلرژی، افسردگی، دیابت، کلسترول اضافی، سستی و تنبلی
البته همۀ این عوارض جنبۀ کلی دارند یعنی می‌توان گفت این افراد تنها مستعد این قبیل عوارض هستند. اما واتا بودن دلیل بر این نیست که طبیعت، شما را محکوم به درد مفاصل کرده و پیتا یا کافا بودن نیز دلیل بر مصونیت خودبه خودی در مقابل این بیماری‌ها نیست. در نتیجه ممکن است مثلا شخصی با تیپ بدنی مشخص، به یکی از بیماری‌های دو دوشای دیگر مبتلا گردد. این نشان دهندۀ این است که میزان دوشای دیگر در بدن او افزایش یافته زیرا بدن ما همواره سه دوشا در خود دارد.
فرض کنیم شخصی با تیپ بدنی پیتا مدتی تحت‌تاثیر کار مداوم، استراحت کم و فشارهای روحی، علائم واتای نامتعادل مثل کاهش وزن و عصبی بودن را از خود بروز دهد. این شخص در صورت برقراری تعادل میان دوشاهایش، دوباره به تیپ اصلی بدنی خود یعنی پیتا باز گردد. در اینگونه موارد باید دوشای اصلی و حاکم بر بدن را متعادل ساخت نه دوشایی که موقتا علائمش ظاهر شده است.
دوشای حاکم بر بدن هر فرد، دوشایی است که احتمال خارج شدن آن از تعادل، بالاتراست. یعنی افرادی که از تیپ واتا هستند باید مواظب افزایش دوشای واتای خود، افراد پیتایی مراقب دوشای پیتای خود و کافاهایی‌ها هم مواظب دوشای کافای خود باشند. اگر از نوع دو دوشایی هستید، هر دو دوشا ممکن است منشا بروز مشکلات برای شما باشند. اما به هر صورت در هر یک از تیپ‌های بدنی، واتا همواره فعال‌ترین دوشاست و باعث و بانی اکثر مشکلات کوتاه مدت است. مخصوصا اگر این مشکلات در رابطه با فشارهای روحی باشند.
خویشتن نهانی شما که سعی در ظاهر شدن دارد همواره در تعادل کامل است. اما یافتن آن همیشه به یک شکل انجام نمی‌شود و هر کس باید به شیوۀ خاص خود به آن دست یابد. برای تعادل هر دوشا باید رژیم غذایی، تمرینات بدنی، برنامۀ روزانه و برنامۀ فصلی معینی به کار رود. نکات کلی ایجاد تعادل برای هر دوشا بدین قرار است:
متعادل ساختن واتا: عادات منظم، آرامش و سکوت، نوشیدن مایعات گرم، استراحت کافی، گرما، ماساژ با روغن کنجد و حمام آب گرم و سونای بخار
متعادل ساختن پیتا: میانه‌روی، سردی و خنکی، توجه به اوقات فراغت، گردش در طبیعت، کاهش استفاده از مواد محرک مثل چای و قهوه، ماساژ با روغن نارگیل و دوش آب سرد یا ولرم
متعادل ساختن کافا: تحرک، تمرینات ورزشی منظم، کنترل وزن، رفتن به موقعیت‌های جدید، گرمی و خشکی، کاهش مصرف مواد شیرین، ماساژ با روغن بادام تلخ و سونای خشک.
در شماره‌های بعدی دربارۀ روش‌های برقراری تعادل میان دوشاها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
ادامه دارد...