خلاصه‌نویسی و تنظیم: شهلا قاسمیان دستجردی
نخستین سوالی که یک پزشک آیورودایی از خود می‌پرسد این نیست که «مریض مبتلا به چه نوع بیماری است؟» بلکه سوال اول او این است که: «بیمار چه نوع بدنی دارد؟ به عبارتی بیمار از نظر ساختار درونی چگونه است؟ پزشک آیورودایی به دنبال ویژگی‌هایی است که «پراکریتی» یا نوع بدن شما را مشخص سازد. (پراکریتی یک واژۀ سانسکریت به معنای طبع یا طبیعت درونی است). او قصد دارد قبل از توجه به اختلافات و عوارض بیماری، طبیعت درونی و بنیانی شما را بشناسد.
هیچکس مستعد ابتلا به همۀ بیماریها نیست. ولی شناخت نوع بدن، اقدامات پیشگیرانه را مشخص‌تر می‌کند. شناخت نوع بدن باعث می‌شود هنگام بروز بیماری، شیوۀ درمان مناسب تری را انتخاب نماییم. طبق آیورودا سه نفر ممکن است در سه سطح مختلف از فشار روانی، دچار احساس اضطراب و نگرانی شوند. یا ناراحتی معده‌شان ممکن است بر اثر سه دلیل مختلف مثل رژیم غذایی نامناسب، فشار شغلی یا نگرانی‌های عاطفی باشد. در حقیقت آنها از سه نوع بیماری مختلف رنج می‌برند که همه آن را به یک اسم می‌شناسیم. نهایتا شناخت نوع بدن، برای درک خویشتن، ضرورتی اساسی است. وقتی به طور دقیق بفهمید داخل بدن‌تان چه اتفاقاتی در جریان است، دیگر اسیر اندیشه‌های اجتماعی و اینکه چه کنم؟ چه بگویم؟ چگونه فکر یا احساس کنم؟ نخواهید بود.
در اینجا آزمونی آورده شده که شما را در تشخیص نوع بدن‌تان یاری خواهد کرد. این آزمون از سه قسمت تشکیل شده است. سوالات اول مربوط به دوشای واتا هستند. آنها را بخوانید و در ارتباط با جواب خود از 0 تا 6 نمره بدهید. بدین ترتیب که اگر سوال مطرح شده در مورد شما صدق نمی‌کند امتیاز صفر و اگر صد در صد در مورد شما صادق بود کند امتیاز 6 به خود بدهید و همچنین اگر بینابین این دو حالت وجود داشت، هر چه به خصوصیات شما نزدیکتر بود امتیاز بالاتری مثلا 4 یا 5 و اگر کمتر صدق می‌کرد 1 یا 2 یا 3 بدهید. در پایان، نمرات بدست آمده را با هم جمع کرده و زیر هر تست (واتا، پیتا و کافا) بنویسید. هر طبعی مع شمارۀ بالاتری دریافت کرد، درواقع نوع بدن شما می‌باشد. البته به‌‌خاطر داشته باشید که ممکن است گاهی دو یا سه دوشا امتیازات تقریبا برابری داشته باشند که در ادامه راجع به آنها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
سوالات مربوط به واتا:
1- کارهایم را با سرعت و شتاب زیاد انجام می‌دهم.
2- در به خاطر سپردن مطالب و دوباره به یادآوردن آنها خوب نیستم.
3- ذاتا آدم با نشاط، سرزنده و با حرارتی هستم.
4- بدن لاغری دارم و به آسانی وزن اضافه نمی‌کنم.
5- همیشه چیزهای جدید و تازه را سریعاً یاد گرفته‌ام.
6- با قدم‌های سبک و تند راه می‌روم.
7- تصمیم‌گیری در مورد هر چیز برایم دشوار است.
8- به سادگی نفخ کرده و دچار یبوست می‌شوم.
9- دست‌ها و پاهایم معمولا سرد هستند.
10- اغلب اوقات دچار نگرانی و دلهره می‌شوم.
11- سریع حرف می‌زنم و دوستانم فکر می‌کنند پرحرفم.
12- به اندازۀ دیگران قادر به تحمل هوای سرد نیستم.
13- حالت روحی‌ام به آسانی عوض می‌شود و تا اندازه‌ای احساساتی هستم.
14- اغلب اوقات مشکل به خواب می‌روم و خواب عمیق و کاملی ندارم.
15- پوست من معمولاً خشک است مخصوصا در فصل زمستان.
16- دارای ذهنی بسیار فعال، گاه بی‌قرار و در عین‌حال بسیار خیال‌پرور هستم.
17- حرکاتم سریع و فعال است و انرژی‌ام به صورت انفجاری ظاهر می‌شود.
18- به سادگی هیجان‌زده می‌شوم.
19- اگر به حال خود رها شوم وضع خورد و خوراک و خوابم نامنظم می‌شود.
20- سریع یاد می‌گیرم و به همان سرعت نیز فراموش می‌کنم.
سوالات مربوط به پیتا:
1- فکر می‌کنم آدم لایق و باکفایتی هستم.
2- در انجام فعالیت‌هایم خیلی دقیق و
منظم هستم.
3- آدم مصمم و بااراده‌ای هستم و کمابیش رفتار زورگویانه‌ای دارم.
4- در هوای گرم بیشتر از دیگران احساس ناراحتی می‌کنم و زود خسته می‌شوم.
5- سریعاً عرق می‌کنم.
6- با وجود اینکه همیشه بروز نمی‌دهم، اما به آسانی تحریک یا عصبانی می‌شوم.
7- نخوردن غذا یا تاخیر در آن باعث ناراحتی‌ام خواهد شد.
8- یکی از این موارد مشخص کنندۀ موهای من است: الف) سفیدی یا طاسی زودرس ب) کم پشت، ظریف و صاف ج) بور یا حنایی
9- اشتهای زیادی دارم و اگر بخواهم می‌توانم مقدار زیادی غذا بخورم.
10- خیلی‌ها معتقدند لجوج و یکدنده هستم.
11- اجابت مزاج منظمی دارم و بیشتر مواقع لینت مزاج دارم تا یبوست.
12- خیلی زود صبرم را از دست می‌دهم.
13- در رابطه با جزئیات کمال‌گرا هستم.
14- خیلی زود عصبانی می‌شوم اما زود هم آن‌را فراموش می‌کنم.
15- به خوردنی‌های سرد مثل بستنی و نوشیدنی‌های سرد علاقه دارم.
16- بیشتر احساس می‌کنم اتاق گرم است
تا سرد.
17- تحمل غذاهای تند و پر ادویه را ندارم.
18- تحمل مخالفت دیگران را آن‌طور که
باید، ندارم.
19- از رقابت و مبارزه‌طلبی لذت می‌برم و وقتی چیزی بخواهم در رسیدن به آن
مصمم هستم.
20- عادت دارم دائماً از خودم و دیگران
انتقاد کنم.
سوالات مربوط به کافا:
1- گرایش طبیعی‌ام این است که کارها را آرام و بی‌دغدغه انجام دهم.
2- خیلی ساده‌تر از اکثر مردم اضافه وزن پیدا می‌کنم و خیلی به آرامی وزن کم می‌کنم.
3- خلق و خوی آرامی دارم و به سادگی دستخوش تلاطم و آشفتگی نمی‌شوم.
4- بدون ناراحتی می‌توانم از خوردن ناهار و شام صرفنظر کنم.
5- مستعد آسم، ناراحتی سینوس، بلغم، خلط مزمن و آبریزش زیاد بینی هستم.
6- باید حداقل هشت ساعت بخوابم تا روز بعد سرحال باشم.
7- خوابم خیلی عمیق است.
8- طبیعتا آدم آرامی هستم و به آسانی عصبانی نمی‌شوم.
9- سرعت یادگیری‌ام زیاد نیست اما حافظه‌ای عالی و قوی دارم.
10- استعداد چاقی دارم و به آسانی وزن اضافه می‌کنم.
11- هوای خنک و مرطوب آزارم می‌دهد.
12- موهای پرپشت و مجعد و تیره دارم.
13- پوست صاف و نرمی دارم که تقریبا رنگ‌پریده به نظر می‌آید.
14- استخوان‌بندی درشت و محکمی دارم.
15- این صفات به خوبی مرا توصیف می‌کنند: متین، خوش‌خلق، مهربان و بخشنده.
16- دستگاه گوارش من به آهستگی کار می‌کند به همین دلیل بعد از هر غذا احساس
سنگینی می‌کنم.
17- بنیه و استقامت جسمانی خوبی دارم و از انرژی ثابتی برخوردارم.
18- معمولا با گام‌هایی آهسته و منظم راه می‌روم.
19- به سختی از خواب بیدار می‌شوم و بعد از بیدار شدن، مدتی سست و بی حال هستم و به طور کلی روز را سنگین شروع می‌کنم.
20- آهسته غذا می‌خورم و همچنین در دیگراعمالم آهسته هستم.
با وجود اینکه فقط سه نوع دوشا وجود دارد، آیورودا با ترکیب آنها به ده نوع مختلف بدن دست یافته است. اگر جمع نمرات یکی از دوشاها در فردی خیلی بیشتر از دو دوشای دیگر باشد به این معنی است که دوشای با امتیاز بالاتر بر بدنش حاکم است. ولی اگر دو یا سه دوشا امتیازاتی تقریبا برابر داشتند یا خیلی به هم نزدیک بودند امکان دارد از انواع دو دوشایی یا سه دوشایی باشند.
پس نوع بدن افراد را می‌توان به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم نمود:
تک‌دوشایی( واتا یا پیتا یا کافا)
دو دوشایی( واتا- پیتا یا پیتا-واتا) ، (پیتا-کافا یا کافا- پیتا)، ( کافا- واتا یا واتا – کافا)
در انواع دو دوشایی، آنکه امتیاز بیشتری را دارد اول می نویسیم، برای مثال در تیپ بدنی کافا-واتا دو دوشا در فرد از امتیازات نزدیکی بر خوردارند ولی دوشای کافا کمی بیشتر است، در نوع واتا-کافا بالعکس
سه دوشایی(واتا-پیتا-کافا) که از جمله تیپ‌های نادر است و زمانی رخ می‌دهد که امتیازات سه دوشا برابر یا بسیار به هم نزدیک باشند. در قسمت‌های آینده به شرح دوشاها و انواع تیپ‌های بدنی و چگونگی متعادل‌سازی آنها خواهیم پرداخت.
ادامه دارد...