مراقبه راهی است برای آگاه و هوشیار کردن مغز از طریق انجام تکنیک‌های مختلف که باعث شادی، محبت، صبر، بخشش و عشق می‌شود و همچنین به ذهن اجازه می‌دهد روی یک نقطه فوکوس کرده تا بتواند بهتر متمرکز شود. بدین ترتیب وارد زندگی روزمره می‌شود و به کاهش استرس, افسردگی و سایر بیماری‌ها مانند فشار خون، دردهای مزمن و بی‌خوابی کمک می‌نماید.
مراقبه چگونه عمل می‌کند؟
هنگامی که مراقبه می‌کنید امواج بتای مغز دست از پردازش اطلاعات متنوع و مختلف برمی‌دارد. اما به‌جز آن کارهای دیگری انجام می‌شود. چرا که قسمت‌های مختلف مغز شروع به کارهای متفاوتی می‌کنند که معمولا هنگام انجام کارهای روزمره‌تان هرگز اتفاق نمی‌افتند. برای مبتدی‌ها، لوب قدامی مغز در طول مراقبه خاموش می‌شود. این بخش تکامل یافته ترین قسمت مغز بوده و مسئول احساسات، برنامه‌ریزی‌ها، استدلال و هوشیاری خودآگاه است. لوب جداری مغز نیز کند می‌شود. این بخش اطلاعات مربوط به محیط اطراف را به مغز شما فرستاده و شما را در زمان و فضای حال نگه می‌دارد.
تالاموس نزدیک مرکز مغز قرار دارد، نیمی از آن در مغز قدامی و نیمی دیگر در مغز خلفی واقع شده است. این بخش مسئول تنظیم خواب، هوشیاری، آگاهی و ارسال داده‌های حسی به مغز می‌باشد. تالاموس را بعنوان دروازه‌بان حواس می‌شناسند. در هنگام مراقبه، روند ورود و خروج اطلاعات از یک جریان ثابت به یک قطره افت می‌کند. درنهایت، شکل‌گیری‌های شبکه‌ای کاهش یافته یا معکوس می‌شود. شکل‌گیری‌های شبکه‌ای درواقع مجموعه‌ای از هسته‌های به‌هم متصل موجود در پایۀ مغز است که کنترل کنندۀ انگیختگی رفتاری و آگاهی است و مغز را هوشیار نگه می‌دارد. این همان بخش از مغز است که وقتی آسیب می‌بیند، فرد به کما می‌رود.
در ایالات متحدۀ آمریکا با استفاده از الکتروانسفالوگرافی3 و تصویر برداری رزونانس مغناطیسی کاربردی4 بررسی‌های متعددی جهت مشاهۀ عملکرد مغز قبل و بعد از مراقبه انجام گرفته است. این آزمایش‌ها طی چندروز انجام گرفت و بهترین نتایج در پایان این تست چند روزه مشاهده شد. اما محققان دریافتند حتی پس از یک مدیتیشن 45 دقیقه‌ای در یک روز نیز می‌تواند تغییر قابل توجهی ایجاد شود. همچنین کسانی که مدت بیشتری در مراقبه بودند نسبت به سایرین، مادۀ خاکستری بیشتری در مغزشان داشتند. این مادۀ خاکستری بویژه در ناحیۀ کورتکس دیده می‌شود (بخشی از مغز که مربوط به کنترل احساسات و واکنش‌ها است)
مراقبه و معنویت
مراقبه به انسان‌ها کمک می‌کند معنویت درون خود راکشف کنند، اما نتیجۀ نهایی آن‌ها خودشناسی است، همچنین باعث از بین رفتن مسائلی مانند منیت‌ها می‌شود. نداشتن منیت، هستۀ اصلیِ خود راستین معنوی است که به خودشناسی کامل منتهی می‌گردد. هنگامی که مدیتیشن می‌کنید هدف نهایی، عشق و پذیرش بی حدو حصر است که باعث صلح و شادی می‌شود.
معنویت، دستیابی به آگاهی بی‌نهایت است که از طریق مراقبه به دست می‌آید. مثال مدیتشن به ما کمک می کند در یابیم رنج چه زمانی وجود دارد؟ چه چیزی باعث رنج این شد و چطور می‌شود آن را از بین برد. به هرحال یک تمرین درونی است که با انجام آن به آرامش و راحتی و نشاط درون دست می یابیم.
مراقبه و درمان بیماری روحی
امروزه در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها برای کمک به افراد مبتلا به بیماری‌های روانی مانند افسردگی, اضطراب, اختلال استرس پس از بیش‌فعالی و کم‌‌حواسی5، اختلال استرس پس از ضایعۀ روانی6 و شیزوفرنیا از استفاده می‌شود. هنگامی که مراقبه می‌کنیم می‌دانیم چه اتفاقی برای مغز میافتد اما در درمان بیماری‌های روانی، از طریق تاثیرگذاری در کنترل احساسات، افکار و روحیه بیش‌ترین تاثیر را دارد.
مدیتیشن TM یا متعالی7 یکی از تکنیک های برای کاهش مشکلات بهداشت روان، به‌خصوص وقتی پای اختلالاتی چون استرس، اضطراب یا استرس پس از ضایعۀ روانی در میان باشد. در این تکنیک از اصوات یا تکرار ذکر استفاده می‌شود. طوری‌که دو بار در روز و هر بار 15 تا 20 دقیقه به حالت نشسته و با چشم‌های بسته تکرار می‌شوند. مدیتیشن کاری می کند که مغز کمتر فعال شود و برای آنکه دامنۀ حرکت توجه کاهش یابد، مغز را ساکت نگه می دارد. مدیتیشن متعالی در بخش زندان‌ها و جانبازان جنگی ایالات متحده آمریکا موفقیت فراوانی داشت و همچنین در بسیاری از برنامه‌های توانبخشی و ترک اعتیاد به مواد مخدر نیز مورد استفاده قرارگرفته است.
شکل دیگری از مراقبه که برای بیماری‌های روانی استفاده می‌شود، شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی(MBCI)8 است که به طور خاص افراد دارای سابقۀ افسردگی را هدف قرار می‌دهد. این تکنیک از شناخت‌درمانی رفتاری همراه با مراقبۀ ذهنی بهره می‌برد تا به بیماران کمک کند از افکار و احساسات خود مطلع شوند اما به آن‌ها واکنش
نشان ندهند.
پذیرش این افکار,علت بوجود آمدن آن‌ها و درک چرایی واکنش بیمار به آن‌ها به کنترل این واکنش کمک می‌کند. شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی به بیمار می‌آموزد دیدگاهش به هر لحظه خالی از هرگونه قضاوت باشد و هنگام داشتن این احساسات، دچار تخریب روانی نشود. افراد افسرده با این تکنیک می‌آموزند چطور رویدادها را بپذیرند، به افکار و الگوهای منفی آگاه باشند، به آن‌ها واکنشی مثبت داشته باشند و زمان باقی ماندن افکار منفی در ذهنشان را به
حداقل برسانند.
نتیجه‌گیری
انجام منظم مراقبه، ذهن‌آگاهی کلی را افزایش می‌دهد. چرا که مغز شما به مرور زمان از احساسات و هیجاناتش آگاه شده و قادر خواهد بود آنچه به افکارش می‌آید را کنترل کند. این امر به‌طور کلی زندگی بهتری را نه فقط در حوزۀ فردی بلکه در حوزۀ شغلی نیز در پی خواهد داشت. چرا که ذهن شما را متمرکز نگاه داشته و اجازه می‌دهد روی هر کار به‌طور خاص تمرکز داشته باشید و همچنین به ذهن کمک می‌کند دچار حواس پرتی نشود. این اتفاق همراه با حس شادی کلی و صلح درونی برای فرد روی می‌دهد، آن هم بدون منیت و خودخواهی.
یوگاتایم/ برگردان: رویارضاپور
منابع:
Meditation on Wikipedia
A Neuroscientist Explains What Happens To Your Brain When You Meditate
Thalamus on Wikipedia
Reticular formation on Wikipedia
What Happens to the Brain During Meditation?
Meditation & Spirituality
Complementary & Alternative Medicine for Mental Health