اگرچه کاربرد یوگا بر همگان مشخص شده است و هر کس با هر سن و سال و با هر شرایط بدنی می‌تواند یوگا را انجام دهد ولی کودکان از‌جمله گروهی هستند که اگر در سنین پایین توسط مربیان کارآزموده با حرکات یوگا آشنا شوند از لحاظ جسمی، ذهنی، احساسی، انعطافی و رسیدن به آرامش در سنین نوجوانی و جوانی به جایگاه والایی نائل می‌آیند.
کودکان از چه سنی می‌توانند شروع به تمرینات یوگا نمایند؟
کودکان در هر سنی قادر به تمرین یوگا هستند، اگرچه زیر 7 سال کار مربی کمی سخت‌تر است تا بتواند علاقه‌ی آنان را به یوگا حفظ کند. هر چه قدر سن کودکان پایین‌تر باشد، کمتر می‌توانند از دستورالعمل‌های یوگا پیروی کنند؛ کمتر می‌توانند تمرکز خود را حفظ کنند، بدن آن‌ها از قدرت کمتر و عضلات ضعیف‌تری برخوردار است، همچنین هماهنگی ذهنی- بدنی بچه‌ها در سنین پایین‌تر بسیار کمتر بوده و ساختار و وضعیت بدنی آن‌ها انجام برخی از حرکات را مشکل‌تر می‌کند.
کودکان با تقلید کردن بهتر می‌توانند وضعیت‌های متنوع یوگا را انجام دهند، پس می‌توان این روش را جایگزین شرح‌دادن کرد.
کودکان کوچک‌تر در برخی موارد بدن منعطف‌تری دارند، ولی در عوض قدرت کم‌تری در نگه‌داشتن حرکت از خود نشان می‌دهند.
فواید انجام تمرینات یوگا برای کودکان
فواید جسمی تمرینات یوگا از سنین کم
تمرینات یوگا در کودکان سبب رشد ماهیچه ای شده، قدرت، استقامت، انعطاف‌پذیری و ساختار بدنی متناسب را در کودکان تقویت می کند. تقویت می کند. همچنین صدمات ناشی از نشستن‌های طولانی‌مدت جلوی تلویزیون، کامپیوتر و مطالعه را از بین برده به سبب بهبود و حفظ تنفس صحیح در آنان کمک می کند.
تمرین یوگا سبب بهبود هماهنگی، آگاهی از بدن، تعادل، هوشیاری درونی و آرام شدن کودکان می‌شود.
فواید ذهنی تمرینات یوگا از سنین کم
در سنین پائین یوگا سبب بهبود و بالا رفتن سطح تمرکز، هماهنگی و توان ذهنی، قدرت اراده و صبر می‌گردد.
فواید احساسی تمرینات یوگا از سنین کم
در سنین پائین سبب تغییرات هورمونی مثبت در نوجوانان می‌گردد. (مخصوصاً با انجام تمرین تنفسی آنولوماویلوما)، همچنین انجام حرکات یوگا در این سن و سال انرژی را در بدن متعادل و سبب آرامش و تمدد اعصاب بیشتر کودک می‌شود.
افزایش تمرکز کودکان
کودکان کمتر از بزرگسالان تحت تأثیر فواید آساناها قرار می گیرند؛ مگر اینکه مربی در نمایش حرکات اغراق کند، به‌عنوان‌مثال بگوید «دوست داری مثل این حرکت را انجام دهی؟» (آن‌وقت در وضعیت کمان به عقب خم بشوند یا با تلاش بسیار همراه با آه و ناله‌ی زیاد و نفس‌نفس زدن از زمین بلند شوند). به دلیل اینکه بچه‌ها ذهنی فعال دارند، نشستن در یک مکان و به‌صورت ثابت برایشان دشوار است. این انرژی ذهنی نیازمند هدایت به سمت فعالیت‌های فیزیکی سازنده است (در غیراین‌صورت این انرژی می‌تواند در کلاس با صحبت‌های بیهوده و اضافی یا حرکات افراطی به هدر برود). به دلیل وجود احتمال هدر رفتن این انرژی سازنده، سرعت کلاس می‌بایست با تنوع‌های حرکتی بسیار و خلاقانه برای جلب نظر بچه‌ها طولانی‌تر در نظر گرفته شود. در غیراین‌صورت، با ارائه‌ی کمتر حرکات متنوع، زمان کلاس نیز می‌بایست کوتاه‌تر باشد.
نکات ضروری برای داشتن یک کلاس مفید کودک
کودکان دارای خصوصیات متفاوتی نسبت به بزرگسالان هستند که نیاز است برای انجام یوگا در نظر گرفته شود
1- تمرکز پایین و آگاهی بالا
مدت‌زمان کلاس یوگای کودکان می‌بایست بین 45 تا 60 دقیقه باشد.
کوتاه بودن زمان ماندن در وضعیت های مورد نظر
کوتاه بودن زمان ریلکسیشن کودکان نسبت به بزرگسالان
استفاده از تنفس برای تمرکز بیشتر
جلب‌توجه بچه‌ها با نقل یک داستان، خواندن آواز یا یک دعا در ابتدای کلاس
خواندن دعا برای جلب توجه دوباره‌ی بچه‌ها به کلاس
افزایش تعداد وضعیت‌ها با توقف‌های کوتاه در همان وضعیت
2- انعطاف‌پذیری و انرژی بالاتر کودکان نسبت به بزرگسالان
استفاده از آساناهای رقابتی مانند کبری کامل، لاک‌پشت، چرخ و...
3- قدرت تخیل قوی
بازی با اسامی آساناها (اسامی حیوانات و...)
نقل داستان
انجام مسابقات ساده
استفاده از تصویرسازی‌های ذهنی در حین ریلکسیشن
توصیه‌های مخصوص کلاس یوگای کودکان مخصوص مربیان یوگا
روش خاصی از تدریس را در کلاس به کار بگیرید تا شاگردان بتوانند با آن روش ارتباط برقرار کرده و آشنا شوند، اما فضا برای به کار بردن تنوع در حرکات را نیز در نظر بگیرید.
کلاس را با یک دعای ساده آغاز کنید، چیزی سبب تمرکز ذهن بچه ها شود، چون ریلکسیشن ابتدای کلاس برای آنان دشوار است.
تا آنجا که برایتان مقدور است کلاس را بر اساس رده های سنی مشخص دسته بندی کنید.
گروه سنی کمتر از ۷ سال: قدرت بدنی کمتر، تمرکز پایین تر. بیشتر از داستان و بازی استفاده کنید.
گروه سنی بین ۱۲- ۷ سال: تمرکز بهتر، استفاده ی بیشتر از آساناها
گروه سنی ۱۲ سال به بالا: آموزش به سبک یوگای نوجوانان
از بچه ها بخواهید حرکات را به خانواده شان نشان دهند؛ زیرا بچه ها برای نشان وضعیت ها به خانواده شان تلاش بیشتری را صرف تمرین می کنند.
از بچه های بچه های بازیگوش کلاس برای چیدن کلاس یا تمیز کردن سالن و یا نشان دادن وضعیت های جدید کمک بگیرید.
چند تا از بچه های گروه سنی ۱۲-۷ سال می توانند در کلاس کوچک ترها شرکت کنند تا شاید کوچک ترها از بزرگ ترها کپی برداری کنند. اگر کوچک ترها از این کار سرباز زنند، دیگر روی تشک یوگای خود نمی مانند و مربی باید فکر دیگری بکند.
اگر وقت اجازه داد، در ابتدا یا انتهای کلاس داستانی معنادار تعریف کنید.
تمرینات گردن و چشم را انجام دهید.
انجام سلام بر خورشید باعث هماهنگی و تمرکز بچه ها می شود.
از اسامی مختلف برای هر یک از حرکات سلام بر خورشید استفاده کنید. سعی کنید از رقابت های همگانی برای تشویق بچه ها جهت انجام بهتر و هماهنگ سلام بر خورشید استفاده کنید.
بعد از سلام بر خورشید از بلند کردن تک تک پاها و سپس هر دو پا و دیگر تمرینات گرم سازی بدن استفاده کنید و بعدازاین وضعیت ها انجام آساناها را شروع کنید.
نظم کلاس پایه را حفظ کنید، اگرچه از تنوع حرکات می توانید به عنوان مکمل آساناها کمک بگیرید.
ریلکسیشن پایانی کلاس را ابتدا با سفت و شل کردن بدن شروع کنید، بعدازآن از تلقین های ذهنی، نام بردن تک تک اجزای بدن و تصویرسازی کمک بگیرید تا بتوانید آن ها را بی حرکت روی تشک نگه دارید.
انرژی سرزنده و شوخ داشته باشید، آساناها را برای بچه ها به حالت تفریح انجام دهید، اما هدف تمرکز و بهبود بچه ها که نیازمند تلاش است را در نظر داشته باشید.
از اسامی آساناها که به نام حیوانات است، بهره ببرید؛ حتی می توانید با توجه به سن بچه ها صدای حیوانات را تقلید کنید.
برای به چالش کشیدن بچه ها برای انجام حرکات خلاق باشید. در انجام راه های صحیح یا غلط اغراق کنید، به عنوان مثال توی ساندویچ خم به جلو چه چیزهای داری؟ این حیوان/حرکت چقدر بزرگ است؟ چقدر قدش بلند است؟ و ...
از تصویرسازی برای تنفس استفاده کنید، برای مثال از واژه ی تنفس بالن بزرگ برای تنفس شکمی استفاده کنید.
نسبت به کشش ها بسیار سرزنده و شاد عمل کنید. به عنوان مثال حرکات ایستاده را با بلند کردن دست ها انجام دهید، سپس دست ها به سمت جلو؛ دست ها به پشت؛ تغییر وضعیت ها را با بالا و پایین پریدن انجام دهید تا بتوانید آن ها را ایستاده نگه دارید.
از تنوع آساناها برای ارتقاء ذهن بچه ها کمک بگیرید.
بچه ها رقابت را دوست داشته و به طور کلی عاشق خم به عقب ها و وضعیت های تعادلی هستند.
بچه ها به طور کل ایستادن روی سر را دوست داشته (بعد از سن ۳ سالگی امکان پذیر است). اگرچه برخی بچه ها هم دوست ندارند که سرشان را روی زمین بگذارند، بچه های کوچک تر به جای آرنج ها از دست ها و سر برای ایستادن روی سر کمک می گیرند.
روزهایی را برای نمایش دادن به خانواده ها و اعضای خانواده اختصاص دهید. این آماده سازی می تواند سبب تمرکز بهتر بچه ها بر روی حرکات شود.
از تصویرسازی های متعدد مخصوصاً در ریلکسی شن پایانی استفاده کنید. ریلکسیشن پایانی را می توان دشوارترین بخش کلاس دانست.